در حالی که دو شب پیش رئیس‌جمهور و چند روز قبل از آن، وزیر صنایع و معادن با اعلام اینکه مصمم به ساخت مونوریل در چند کلانشهر هستند، از ارائه مستنداتی که آنها را به سوی این تصمیم سوق داده خودداری کردند، نمایندگان مجلس عنوان می‌کنند که بیش از این نمی‌توانند ورود غیرقانونی دولت به مسایل شهری را تحمل کنند.
گویا اظهارات احمدی‌نژاد در مورد اینکه 30 کیلومتر مترو، 30 سال وقت نیاز دارد، اما مونوریل کارآمد و کم هزینه است از نگاه کارشناسان وجاهت علمی ندارد؛ به همین دلیل هم از دولت خواسته‌اند که اگر مدرکی برای این اظهارات دارد، ارائه کند و توضیح دهد که چرا در برابر درخواست جامعه علمی برای دیدن مدارک دولتی، سکوت اختیار کرده‌اند.
حسن مرادی، نماینده اراک و عضو فراکسیون مدیریت شهری از احمدی‌نژاد خواسته تا مدارکی را ارائه کند که نشان دهد هیچ وسیله کارآمدتری در ادبیات حمل‌ونقل دنیا به جز مونوریل وجود ندارد.
به گفته مرادی، اگر دولت چنین مدارکی را در اختیار دارد جای تعجب است که از یک ماه گذشته تاکنون از طریق اظهارنظرهای مسئولان مختلف سعی در فراهم کردن زمینه‌ای داشتند تا رئیس‌جمهور بتواند در گفت‌وگوی تلویزیونی خود بار دیگر از مونوریل دفاع کند، اما در طول این یک ماه در مورد اینکه چرا مونوریل گزینه آنها است، هیچ‌گونه گزارش مستندی را ارائه نکرده‌اند.
ایرج ندیمی، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم با بیان اینکه بر اساس قانون مصوب مجلس در آبان ماه، مجلس تنها اتوبوس، تاکسی و مترو را به‌عنوان سه وسیله حمل‌ونقل عمومی انتخاب کرده و به هر یک برای رسیدن به ایده‌آل‌ها سهمی از حمل‌ونقل را در نظر گرفته گفت: «مونوریل وجاهت قانونی نداشته و دولت نمی‌تواند به تنهایی تصمیم بگیرد که چون از مترو خوشش نمی‌آید، به مونوریل رو آورد.»
به گفته نماینده لاهیجان، مترو در تمام کشورهای دنیا پذیرفته شده و به میزان فراوانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به همین دلیل حداقل بهتر است دولت و در راس آن شخص رئیس‌جمهور توضیح دهند که چرا مایل هستند خلاف جریان آب حرکت کرده و عنوان کنند که کل دنیا اشتباه می‌کند، اما آنها درست تصمیم می‌گیرند.
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی همچنین تاکید دارد که بر اساس قانون، شهرداران و شوراهای شهر در اینکه شهرها را به چه نحوی اداره کنند، مختار بوده و رئیس‌جمهور حق ورود به مسائل تهران را ندارد: «آقای احمدی‌نژاد تا زمانی که در شهرداری تهران بودند می‌توانستند این طرح را عملیاتی کنند، اما از زمانی که پایشان را از شهرداری بیرون گذاشتند باید آمال و آرزوهایشان را هم به شهردار بعد واگذار کنند تا اگر این شهردار به صلاح شهر دید، آن را ادامه بدهد، اما گویا دولت تا تهران را صاحب یک ترن هوایی نکند، دست‌بردار ماجرا نیست.»
اما کارشناسان ترافیک هم معتقدند گرچه دولت سعی در تلقین این موضوع دارد که مونوریل یک وسیله حمل‌ونقل لوکس نیست، ولی تجربه جهان چیز دیگری را نشان می‌دهد.
شهیدی، کارشناس مسائل ترافیک، در تحقیق مفصلی که در مورد مونوریل انجام داده، علاوه بر آنکه در مقایسه 68 کشور جهان (133 شهر) اعلام می‌کند که مونوریل تنها در 50 شهر (16 کشور) اجرایی شده به بررسی این شهرها پرداخته و در یک جدول مشخص اثبات می‌کند که در تمام این شهرها ساخت مونوریل به دو دهه پیش مربوط است و پس از آن سرمایه‌گذاری جدید برای ساخت خطوط جدید صورت نگرفته است.
مقامات دولتی سعی دارند تا کشورهایی مانند مالزی و چین را به‌عنوان الگوی خود در استفاده از مونوریل مطرح کنند، حال آنکه مونوریل تنها در یک شهر چین ساخته شده، آن هم به این دلیل که در این شهر به خاطر کوهستانی بودن و وجود صخره‌های سنگی بزرگ، امکان ساخت مترو وجود نداشته است.
در کشور مالزی یک دهه پیش مونوریل به‌عنوان یک وسیله لوکس برای جذب گردشگر ساخته شد و در حال حاضر مسافران آن عموما توریست‌ها هستند. از کلانشهرهای مهم جهان هم می‌توان از ساخت مونوریل در شهربازی لس‌آنجلس یاد کرد.
با این حال آنچه این روزها برای کارشناسان ترافیک سؤال‌برانگیز شده، امتناع مسئولان دولتی از ارائه مدارک کارشناسی و روی آوردن به بازی با برخی کلمات کلیشه‌ای است.
مهرداد تقی‌زاده، مشاور شهردار تهران در امور حمل‌ونقل این سؤال را مطرح می‌کند که اگر مونوریل بهترین است، دولت حداقل به جای این همه صحبت یک برگ سند رو کند که این بهترین بودن را تایید کند.
البته به گفته رئوفی، عضو هیات‌مدیره جامعه مهندسین حمل‌ونقل کشور، آنچه دولت را به سکوت واداشته، مستنداتی است که از همان زمان تصدی احمدی‌نژاد در شهرداری اثبات می‌کرد که مونوریل یک وسیله حمل‌ونقل گران است که هزینه هایش با میزان کارایی آن همخوانی ندارد.
به گفته این کارشناس‌ارشد برنامه‌ریزی حمل‌ونقل شهری، اتوبوس، مترو و تاکسی بر اساس مدارک و مستندات در برآورد هزینه و فایده، سودمند تشخیص داده شده‌اند و در تمام دنیا هم مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما نبود توجیه اقتصادی بزرگ‌ترین ایراد مونوریل است و همواره این نگرانی وجود داشته که ساخت آن در هر کشوری به معنای به باد دادن بخشی از سرمایه‌های آن کشور باشد.
به گفته وی، مهم‌ترین مسئله هزینه و منفعت است که تاکنون هیچ نظر کارشناسی کفه ترازو را به نفع مونوریل تغییر نداده است. وی می‌گوید: «اگر مطالعاتی وجود دارد که نشان دهد هزینه تمام شده مونوریل در مقایسه با سایر سامانه‌ها مانند مترو چه میزان است، ارائه شود، زیرا مطالعات کنونی نشان می‌دهد مونوریل یک سامانه حمل‌ونقل، لوکس است.»
در زمانی که احمدی‌نژاد شهردار تهران بود، تصمیم به ساخت مونوریل بدون رضایت اعضای شورای شهر دوم تهران گرفت. در آن زمان پیمانکار طرح در برآورد هزینه‌ها اعلام کرد که در مسیر صادقیه تا فرودگاه مهرآباد هزینه ساخت مونوریل 10 میلیون دلار برای هر کیلومتراست، اما کمتر از یک ماه بعد به استناد اینکه تنها چند شرکت در دنیا انحصار ساخت واگن‌های مونوریل را دارا هستند، اعلام کرد هزینه واقعی حدود 50 میلیون دلار برای هر کیلومتر است.
البته به گفته محسن هاشمی، مدیرعامل متروی تهران آنچه برآورد هزینه را مشخص می‌کند، مقایسه ظرفیت‌ها است: «سامانه‌های حمل‌ونقل را با معیار میزان ظرفیت جابه‌جایی مسافر نسبت به هزینه تمام شده در هر کیلومتر از آن مقایسه می‌کنند.
ظرفیت جابه‌جایی مترو 45 هزار مسافر در ساعت در مسیر است، اما مونوریل در نهایت یک‌سوم این ظرفیت یعنی معادل 5 تا 10 هزار مسافر در ساعت در مسیر، امکان جابه‌جایی مسافر را دارد. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند که مونوریل یک اسباب‌بازی درسامانه حمل‌ونقل است.»
به گفته وی، گرچه در سراسر دنیا مترو هزینه‌برتر است، اما کارایی و میزان جابه‌جایی مسافری که انجام می‌دهد، آن را مقرون به صرفه می‌کند: «مثل این است که بگوییم یک خانه 50 متری از یک خانه 2 هزار متری ارزان‌تر است، پس خانه 50 متری بهتر است!»
احمدی‌نژاد در گفت‌وگوی تلویزیونی خود عنوان کرده بود: «هزینه‌های زیاد اجرای مترو از معایب عمده قطار زیر زمینی است.
ساخت ایستگاه‌های قطار زیرزمینی 4 برابر ایستگاه‌ها در روی زمین هزینه دارد و میانگین هزینه ساخت مترو در هر کیلومتر بیشتر از 40 میلیون یورو است، درصورتی که ساخت شبکه ریلی در روی زمین کاهش هزینه و وقت را به‌دنبال دارد.»
به گفته هاشمی، یکی دیگر از ایرادات اظهارات احمدی‌نژاد، اشاره اشتباه به انواع سامانه‌های حمل‌ونقل ریلی و همچنین آمار ساخت مترو در تهران بود. احمدی‌نژاد در این موارد گفته است: «3 نوع شبکه حمل‌ونقلی داریم. شبکه زیرزمینی، رو زمینی و هوایی.»
به گفته محسن هاشمی، در حال حاضر برخلاف اظهارات رئیس‌جمهور در تهران تنها مترو در زیر زمین نیست، بلکه 50 کیلومتر از 90 کیلومتر متروی ساخته شده روی زمین است و به عبارتی مدیران شهر تهران هم به این نتیجه رسیده‌اند که گاه ساخت مترو در روی زمین بهتر است: «آنچه احمدی‌نژاد می‌خواهد قطار هوایی است که هیچ ضرورتی برای ساخت آن وجود ندارد، چرا که بر خلاف اظهارات احمدی‌نژاد که زمین تهران را آبرفتی عنوان کرد، خاک تهران به استناد زمین‌شناسان بر خلاف ظاهرش بسیار سفت بوده و این موضوع آن قدر برای همه متخصصان واضح است که دیگر هیچ‌کس در مورد آن شک ندارد.»
رئیس‌جمهور معتقد است که برای ساخت 30 کیلومتر از قطار زیرزمینی، 30 سال وقت نیازمندیم و باید محاسبه کرد که برای 140 کیلومتر چه زمان زیادی باید صرف شود، حال آنکه به گفته هاشمی، این آمار و ارقام هم صحیح نیست: «حداکثر 20 سال از آغاز ساخت مترو گذشته که البته در 5 سال اول آن به خاطر جنگ مراحل ساخت کند بود و در دوران سازندگی هم به‌دلیل فشارهایی که به ایران وارد می‌شد، بارها با کمبود بتن و مصالح روبه‌رو بودیم.
12 سال هم که دولت از دادن اعتبار به مترو خودداری می‌کرد؛ با این حال به‌طور متوسط سالی 6/4 کیلومتر مترو ساخته شده، نه اینکه رئیس‌جمهور تصور کنند در هر سال یک کیلومتر مترو ساخته شده است. درحال حاضر اعلام آمادگی می‌کنیم که درصورت تامین شدن اعتبارات این توان وجود دارد که سالی 15 کیلومتر مترو ساخته شود.»
به هر حال با وجود آنکه واکنش‌ها نسبت به این موضوع هم چنان ادامه دارد، گویا تنها گروهی که بهترین گزینه را سکوت می‌دانند، مسئولان دولتی هستند.
به‌نظر می‌رسد دولت همچنان ترجیح می‌دهد مطالعاتی را که انجام داده و هم کارشناسانی را که برای آنها مطالعه کرده‌اند و مونوریل را پیشنهاد داده‌اند، از دید مردم و کارشناسان ترافیک دور نگه دارند.
حال آنکه به‌نظر می‌رسد بهتر باشد که اگر مطالعاتی در زمینه ارجحیت مونوریل بر مترو انجام شده است، اینگونه مخفی‌کاری‌ها و سکوت‌ها خاتمه یابد و زودتر مدارک و مستندات علمی موجود علنی شود.
